Нумаях пулмасть Красноармейски районӗнчи Кӗҫӗн Шетмӗ ял тӑрӑхӗнче шӑматкунлӑх иртнӗ.
Пӗччен сурсан — типсе ларать, халӑх сурсан кӳлӗ пулать. Ваттисем ҫапла ахальтен каламан. Чылай ялта асфальт ҫул ҫук. Кӗҫӗн Шетмӗсем «ҫӳлтисем» сарса парасса кӗтмеҫҫӗ: хӑйсемех кар тӑрса ӗҫлеҫҫӗ.
Кӗҫӗн Шетмӗ ялӗнчи Ҫамрӑксен урамӗнче ҫынсем ҫула хӑйсен вӑйӗпе юсама шухӑшланӑ. «Нива» ЯХПК ертӳҫи И.М.Петров ҫула сармашкӑн вак кирпӗчпе тивӗҫтернӗ. Ҫынсем ӑна тракторпа турттарса ҫула тикӗсленӗ.
Сӑнсем (15)
Чӑваш Ене Шупашкартан кино ӳкерекенсем килесси пирки эпир пӗлтернӗччӗ.
Аса илтеретпӗр, «Хорло» фильма Марат Никитин режиссер ӳкерет. Хӑй вӑл Александр Митта киношкулӗн сценарисчӗсемпе режиссерӗсен аслӑ курсӗнче вӗреннӗ. Марат Никитин — «Атал» киностудин пуҫлӑхӗ. Ҫӗнӗ Шупашкарта ҫуралнӑскер халӗ Мускавра пурӑнать.
Ӗнер Красноармейски районӗнче ӗҫлеме тытӑннӑ та ӗнтӗ. Хорло ятлӑ хӗр хӑйӗн юратӑвне тата телейне шырани ҫинчен калакан историпе ҫыхӑннӑ фильма ӳкерекенсем ытти района та ҫитесшӗн. Кинона пирӗн тӑрӑхра икӗ эрне ытларах ӳкерме палӑртнӑ.
Сӑнсем (15)
Красноармейскинче пуҫламӑш классенче чӑваш чӗлхи вӗрентме пӑрахаҫҫӗ иккен. Ку хыпара илтсен тӗлӗнсе хытса кайма пулать. Суя пуль ку тетӗн. Чӑваш районӗнче чӑвашла вӗрентме чараҫҫӗ те... Ҫук иккен, чӑнах.
Вӗренӳ пайӗнчи канашлу хыҫҫӑн шкул директорӗсем васкасах вӗренӳ программисене улӑштарма васканӑ: вырӑс шкулӗн пуҫламӑш класӗсенче чӑваш чӗлхин пӗр сехетне те хӑварман, чӑваш шкулӗн 5-мӗш класӗнче чӗлхе урокӗсен шутне чакарнӑ. Расписание улӑштарса ҫакма та ӗлкӗрнӗ. Мӗн ку? Мускав хушать-и е хамӑр «ӑсран тайӑлатпӑр»? Е хамӑр хамӑра пӗтеретпӗр? Вӗрентӳ министерстви ирӗк парать пулсан, ку тата та тӗлӗнмелле... Чӑваш халӑхне хирӗҫ тунӑ тӑшман сӑтӑрӗ (диверсийӗ) вырӑнне хума пулать кӑна...
Чӑваш Енре «Хорло» тулли метражлӑ фильм ӳкерме палӑртнӑ. Режиссерӗ — Марат Никитин. Вӑл Ҫӗнӗ Шупашкарта ҫуралса ӳснӗ. Фильм мӗн пирки пулӗ-ха?
Марат Никитин каланӑ тӑрӑх, Хорло ятлӑ хӗр аслашшӗпе ҫынсенчен аякра пурӑнать. Вӗсем утар тытаҫҫӗ, пыл сутаҫҫӗ. Вӗсене урӑх нимӗн те кирлӗ мар. Анчах пӗррехинче Хорло сарайра аманнӑ арҫынна Соктона тупать. Хорла ӑна юратса пӑрахать, арҫынна сыватас тесе вилнӗ амӑшӗн пулӑшу ыйтать. Лешӗ пулӑшать. Анчах Сокто сывалнӑ хыҫҫӑн ҫухалать. Хорлон вара ҫие юлать. Аслашшӗне каламасӑр полицире ӗҫлекен инкӗшӗ патне каять. Соктона СИЗОра шыраса тупаҫҫӗ. Вӑл темиҫе эрне каялла тарнӑ преступник-мӗн. Халӗ вӑл Хорлона палламасть те тейӗн. Инкӗшӗ Хорлона аборт тума хистет, анчах хӗр ачана хӑварма йышӑнать. Вӑл каллех хӑйӗн тӗнчине, аслашшӗ патне, таврӑнать.
Сценӑсене пӗр вырӑнта кӑна мар ӳкерӗҫ. Ӳкерӳ Ҫӗрпӳ, Красноармейски, Сӗнтӗрвӑрри районӗсенче, Канаш ҫывӑхӗнче, Йӗпреҫре пулӗ. Тӗп эпицентр чӑваш ялӗ пулӗ.
Чи малтанах фильма Пушкӑрт Республикинче ӳкерме палӑртнӑ. Анчах ку тӑкаклӑ-мӗн. Чӑваш Енре хитре вырӑнсем нумай.
Ҫапла пӗлтерет Красноармейски районӗнчи «Ял пурнӑҫӗ» хаҫат Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ, педагогика ӗҫӗн ветеранӗ, Красноармейски районӗн хисеплӗ гражданинӗ М. Прохоров пирки. Нумаях пулмасть вӑл тӑхӑр вунӑ ҫулхи юбилейне паллӑ тунӑ.
Ҫак паллӑ кун хисеплӗ ватӑн хваттерӗнчен хӑна-вӗрле татӑлмарӗ. М. Прохорова Трак тӑрӑхӗнче пӗлмен-палламан ҫын ҫук та пулӗ. Михаил Прохорович, Тусай ялӗнче ҫуралнӑскер, пӗтӗм кун-ҫулне Трак тӑрӑхӗн аталанӑвне панӑ, паян кун та унӑн шӑпипе, пуласлӑхӗпе интересленсех тӑрать. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫи вучӗ витӗр тухнӑ вӑл. Мирлӗ пурнӑҫра истори, географи, черчени учителӗнче, Именкассипе Красноармейски вӑтам шкулӗсен директорӗнче, культура пайӗн пуҫлӑхӗнче, райӗҫтӑвком председателӗн ҫумӗнче тӑрӑшнӑ. Ял тата район совечӗсен депутачӗ пулнӑ. Тивӗҫлӗ канӑва тухсан Трак енри ветерансен канашне ертсе пынӑ. Темиҫе кӗнеке авторӗ. Наградӑсем чылай унӑн. М. Прохорова паллӑ кун ячӗпе район администрацийӗн пуҫлӑхӗ А. Шестаков саламларӗ, ҫирӗп сывлӑх, ырӑ кун-ҫул сунчӗ, Раҫҫей Президенчӗ В.
Ӗнер Раҫҫейӗпех пӗрлехи суйлав кунӗ иртрӗ. Пурӗ 110 пин кандидат вӑл е ку вырӑна суйланас тесе тухнӑччӗ. Чӑвашра та виҫӗ ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне суйларӗҫ.
Тӑвай районӗнчи Чутей ял тӑрӑхӗнче 4 кандидат пулнӑ — ЛДПР-тан Сергей Баранов, «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫейрен» Григорий Куклов, хӑйне хӑй тӑратнӑ Алексей Куприянов тата комминистсенчен Николай Петров. Чутей ял тӑрӑхӗне малашне Куклов Григорий Петрович ертсе пырӗ пулас — вӑл 76,19% пухнӑ.
Трак районӗнчи Кӗҫӗн Шетмӗ ял тӑрӑхне ертсе пыма виҫӗ кандидат тухнӑччӗ — ЛДПР-тан Андрей Ижогин, Пӗрлӗхлӗ Раҫҫейрен Галина Ефимова, коммунистсенчен Эдисон Патмар. Малтанласа пӗтӗмлетнӗ тӑрӑх пуринчен та ытла сасӑ Ефимова Галина Георгиевна пухнӑ, уншӑн 76,49% сасӑланӑ.
Шупашкар районӗнчи Ҫырмапуҫ ял тӑрӑхне те виҫӗ кандидат пулнӑ. ЛДПР-тан Артем Афанасьев тухнӑ, Пӗрлӗхлӑ Раҫҫейрен — Рамиль Гальметдинов. Тепӗр кандидат хӑйне хӑй тӑратнӑ — Владимир Кириллов. Кунта та «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» парти тӑратнӑ ҫын чи нумай сасӑ пухнӑ — 81,76%.
Ыран, авӑнӑн 14-мӗшӗнче, Чӑваш Енре те пӗтӗм ҫӗршыври пекех Пӗрлехи суйлав кунӗ иртет. Ҫак кун Красноармейски, Шупашкар тата Тӑвай районӗсенчи ҫичӗ суйлав участокӗнче сасӑлав иртмелле.
Пӗрлехи суйлав кунӗнче ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсене те палӑртмалла. Паянхи кун Красноармейски районӗнчи Кӗҫӗн Шетмӗ, Шупашкар районӗнчи Ҫырмапуҫ, Тӑвай районӗнчи Чӑваш Чутей ял тӑрӑхӗсем пуҫлӑхсӑр пурӑнаҫҫӗ. Ыранхи кун вӗсене ӳлӗмрен кам ертсе пырассине татса парӗ.
Вакантлӑ вырӑншӑн 13 ҫын кӗрешӗве тухма кӑмӑл тунӑ, анчах тӗрлӗ сӑлтава пула вӗсенчен 10-шӗ суйлава хутшӑнӗ.
Чӑваш Енре 3 пин ытла тӑлӑх ача шутланать. Вӗсенчен 90% ҫемьере хӳтлӗх тупнӑ ӗнтӗ.
Акӑ Красноармейски районӗнчи Николаевсем икӗ тӑлӑха хӑйсем патне илнӗ. Хӑйсем 3 ывӑл ҫуратса ӳстернӗ. Полинӑпа Валерий Николаевсем 2006 ҫулта Таньӑпа Тольӑна ача ҫуртӗнчен илсе килнӗ. Вӗсем Чӗмпӗрте ҫуралнӑ, ҫавӑнпа чӑвашла пӗлсех каймаҫҫӗ, анчах ӑнланаҫҫӗ.
Николаевсен тӑван ачисем тӗрлӗ енне саланнӑ. Халӗ вӗсене Таньӑпа Толя тунсӑхлама памаҫҫӗ. Аслисем вӗсене тӗслӗх кӑтартаҫҫӗ.
Николаевсен хуҫалӑхӗ пысӑк. 40 гектар ҫӗре тара илеҫҫӗ, утӑ сутлӑх тӑваҫҫӗ. Ачасем хуҫалӑхра пулӑшаҫҫӗ. Толя ашше пек фермер пуласшӑн. Таня спортпа туслӑ. Вӑл ӑмӑртусене хутшӑнать, малти вырӑнсене йышӑнать.
Николаевсем хуҫалӑха пысӑклатма ӗмӗтленеҫҫӗ. Нумаях пулмасть вӗсем Санкт-Петербурга кайса килнӗ.
Ҫурлан 18–23-мӗшӗсенче Тӗмен облаҫӗнче Ҫурҫӗр Ҫӗпӗрти чӑвашсен историйӗпе культурине тӗпчекен пӗрремӗш экспедици иртнӗ. Ӑна И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн культурологи докторӗ, истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, археологи, этнографи тата регионти истори кафедрин профессорӗ В. Васильев ертсе пынӑ.
Экспедицие Тӗменри ӑсчахсем те хастар хутшӑннӑ. Вӗсен хушшинче унти Культура, ӳнер тата социаллӑ технологи патшалӑх академийӗн Музыка, театр тата хореографи институчӗн директорӗн, культурологи докторӗн Л. Деминан, Урал федераци округӗнчи Чӑвашсен наципе культура тата общество пӗрлешӗвӗсен координаци канашӗн ертӳҫин, экономика ӑслӑлӑхӗсен докторӗн В. Логиновӑн, вырӑнти чӑвашсен «Тӑван» ассоциацийӗн президенчӗн И. Маслова культурологӑн, Тӗменти патшалӑх университечӗн магистрӗ Д. Хоринӑн ятне асӑннӑ.
Экспедицие хутшӑннисем чӑваш диаспорин йӑли-йӗркине тӗпченӗ кӑна мар, влаҫ органӗсенче ӗҫлекенсемпе те тӗл пулнӑ. Тӗмен облаҫӗн Наци ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен комитетӑн ертӳҫипе Е. Воробьевпа тата Анат Тавда район администрацийӗн пуҫлӑхӗпе В. Семеновпа регионти наци ыйтӑвӗсем пирки калаҫнӑ.
Инкекӗ ӗнер Красноармейски районӗнчи Мӑн Шетмӗ ялӗнчи ача пахчинче пулнӑ. Ачасене уҫӑлтарма кӑларма хатӗрленнӗ чух ачасен ҫипуҫне ҫакмалли шкап йӑтӑнса аннӑ. Вӑл икӗ ҫулхи хӗрачана лекнӗ. Инкек сӑлтавӗ шкапа япӑх тыттарнипе ҫыхӑннӑ теҫҫӗ. Пуҫне амантнӑ хӗрачана пульницӑна илсе кайнӑ.
Инкек тӗлӗшпе Следстви комитечӗн Чӑваш Енти управленийӗн Ҫӗрпӳри районсем хушшинчи пайӗ тӗпчеме тытӑннӑ. Вӗсем ача пахчинче ӗҫлекенсемпе тӗл пулнӑ, ыйтса пӗлнӗ, хӑш-пӗр хутсене пуҫтарса илнӗ. Тӗпчев малалла пырать.
-2.7 °C